Η Πολιτική Ορθότητα Σκοτώνει Τις Ταινίες Του Ντίσνεϊ

Με τον γιο μου παρακολουθούμε δύο ταινίες την ημέρα. Το εγκρίνετε, δεν το εγκρίνετε, ένα και το αυτό. Ελάτε περάστε εσείς μαζί του 16 ώρες κάθε μέρα μαθαίνοντάς του πώς σχηματίστηκε η Παγκαία και πώς θα ανακαλύψουν το εμβόλιο του κορωνοϊού. Εγώ για να αντεπεξέλθω και να παραμείνω όσο γίνεται σώος στα φρένα, πρέπει να τον βάλω και μπροστά στην τηλεόραση. Τουλάχιστον αυτό το κάνω οργανωμένα, με πρόγραμμα και όριο. Μία ταινία το πρωί, και μία το απόγευμα. Εξ αιτίας του κάνω κι εγώ επανάληψη σε όλες τις ταινίες του Ντίσνεϊ που αγάπησα και τις οποίες ως ενήλικος δεν αντέχω να ξαναδώ. Κάτι Χιονάτες, κάτι ελαφάκια Μπάμπι, κάτι ελεφαντάκια Ντάμπο, και κάτι ανυπόφορες ταινίες των δεκαετιών του ’50 και ’60 ξαναβρήκαν όλες λόγο ύπαρξης.

Εν πάση περιπτώσει, σήμερα αλλού θέλω να καταλήξω. Εξ αιτίας του γιου μου ξαναείδα μετά από πολύ καιρό το αριστούργημα που ακούει στο όνομα «101 Σκυλιά Δαλματίας». Μα, πόσο υπέροχο έργο και πόσο μπροστά για την εποχή της η ταινία! Η Κρουέλα Ντε Βιλ είναι έτσι κι αλλιώς η αγαπημένη μου «κακιά». Παρατηρώντας την, όμως, εκ νέου, αναγνωρίζω όλο και περισσότερο την υπεροχή του χαρακτήρα της έναντι άλλων πιο σύγχρονων κακών στις ταινίες της Ντίσνεϊ.

Η Κρουέλα ήταν αυθεντική. Κατ’ αρχάς βρίζει. Και βρίζει σαν λιμενεργάτης. Όπως βρίζουν οι φυσιολογικοί άνθρωποι. Σήμερα που παρατηρούσα ξεπίτηδες το σενάριο κουράστηκα να μετρώ βωμολοχίες της. «Βλάκα» τουλάχιστον δέκα φορές. «Ζώα» άλλες τόσες όταν απευθύνεται έξαλλη στους κλέφτες κι άλλες ανάλογες, αδόκιμες φράσεις που ξεστομίζει όταν εκνευρίζεται. Η Κρουέλα ως σύλληψη χαρακτήρα κυριολεκτικά, γαμεί. Δεν είναι βουτηγμένη στην αποστειρωμένη κορεκτίλα όπως για παράδειγμα οι «καθώς πρέπει σύγχρονοι κακοί», Χανς από το Frozen, η κακιά μητριά της Ραπουνζέλ και ο καθηγητής Yokai από το Big Hero 6, των οποίων τα κίνητρα είναι πιο ψυχολογικά, παρά αμιγώς διαβολικά.

Όλες οι ατάκες της "ελληνικής" Κρουέλας μαζεμένες σε ένα βίντεο. Από "μούλικα" και "μπάσταρδα" από όλα έχει ο μπαξές. Απόλαυση.

Δεν είναι μόνο η Κρουέλα. Ολόκληρη η ταινία έχει τολμηρό σενάριο για την εποχή στην οποία παρουσιάστηκε. Ο Χόρι, ο κλέφτης, με τα περιττά κιλά υπόκειται σε βαρβάτο body shaming από τον Τζάσπερ τον ψιλο-λέλεκα, όπως μας έμαθε βεβαίως η Μαριέλλα Σαββίδου και ο Καπουτζίδης. «Χοντρό» τον ανεβάζει ο Τζάσπερ, χοντρό τον κατεβάζει. Δεν είδα να ανοίγει μύτη.

Το μόνο που με ξένισε και το βρήκα να υπερβαίνει τα εσκαμμένα είναι η σκηνή κατά την οποία η τηλεόραση που παρακολουθούν τα σκυλάκια προβάλλει ένα τηλεπαιχνίδι στο οποίο οι παίχτες καλούνται να μαντέψουν το αδίκημα ενός φυλακισμένου. Αν το πετύχουν, ο φυλακισμένος κερδίζει βασιλική χάρη και αποφυλακίζεται. Ρωτά, λοιπόν, μία παίχτρια τον ισοβίτη «ποιο ήταν το αδίκημά σας; Μήπως ήταν βιασμός; Μήπως βιάσατε καμία δεσποινίδα;» Αυτή η στιχομυθία θαρρώ πως θα μπορούσε να λείπει από μία παιδική ταινία.

Κι όμως, το 1961 που κυκλοφόρησε η ταινία, οι παραγωγοί δεν θεώρησαν ότι «έθιγαν ευαισθησίες» ούτε πως «μόλυναν την παιδική ψυχή» με τέτοιες αναφορές. Άλλα ήθη, άλλες εποχές. Κι όμως, δεν νομίζω να διαφωνείτε πως το 1961 ήταν πιο συντηρητικό στην ολότητά του από όλα τα μιλλένια που διανύσαμε και διανύουμε.

Έχω ανακαλύψει διάφορες σκηνές από πολλές ταινίες του Ντίσνεϊ παλαιοτέρων δεκαετιών που σήμερα χτυπούν στο μάτι. Στον Πινόκιο και στην Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων κάποιοι χαρακτήρες καπνίζουν. Ακόμα και τα παιδάκια στο «Νησί της Χαράς» απολαμβάνουν το πούρο τους.

Στον Ντάμπο του 1941 οι εργάτες που στήνουν τη τέντα του τσίρκου είναι όλοι μαύροι. Αυτό συνέβαινε στην πραγματικότητα, τότε, αυτό απέδωσαν οι καλλιτέχνες. Μωρέ, εγώ μαζί σου. Σήμερα όμως αυτά δεν περνούν. Διαστρεβλώνεται η ιστορία προκειμένου οι εταιρείες να έχουν ήσυχο το κεφάλι τους. Δεν βλέπουν την αυθεντική απόδοση ως μια ευκαιρία να μάθουν οι νεότεροι τι συνέβαινε τότε και να μην το επαναλάβουν. Θέλουν όλοι ένα κόσμο αγγελικά πλασμένο για να κοιμούνται εύκολα τα βράδια. Δες τη σκηνή πιο κάτω:




Επίσης, στη Φαντασία του 1950 υπάρχει μία σκηνή στην οποία ένα μαυράκι κάνει πεντικιούρ σε μία λευκή κένταυρο. 

Περιττό να πω ότι η σκηνή αφαιρέθηκε από τις κατοπινές κυκλοφορίες της ταινίας ως ρατσιστικά υποβόσκουσα.

Ομοίως, το τραγούδι των Σιαμαίζων γάτων από τη "Λαίδη και τον Αλήτη" παραλείφθηκε από την τηλεοπτική μεταφορά της ταινίας στην πλατφόρμα του Disney Plus επειδή τάχα μου συντηρεί τα στερεότυπα. Θίχτηκαν οι Κινέζοι! Κατάλαβες; Όχι, δεν κατάλαβα, τι ακριβώς δείχνει που τους προσβάλλει; Επειδή είναι πονηρές και σκανδαλιάρες οι γάτες; Εκπροσωπούν δύο τυχαίες, σιαμαίζες γάτες όλη την Κίνα; Ήμαρτον, Παναγία μου, τι άλλο θα ακούσουμε! 

Εγώ δεν μπορώ να διανοηθώ ότι μία εικόνα διδάσκει ή ότι περνά υποσυνείδητα μηνύματα. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι θα δει ένα παιδάκι μία τέντα να ανυψώνεται από μαύρους εργάτες και θα θεωρήσει ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι κατώτερης στάθμης. Δεν θεωρώ γενικά ότι μπορεί να επηρεαστεί η προσωπικότητα σου από το τι βλέπεις. Φτάνει να έχεις στοιχειώδη κριτική σκέψη, βέβαια. Γιατί αν είσαι βλάκας, ναι, θα επηρεαστείς. Το ερώτημα είναι κατά πόσον αξίζει να γίνεται όλη αυτή η αναπουμπούλα με την πολιτική ορθότητα χάριν ενός μικρού ποσοστού βλακών, οι οποίοι ούτως ή άλλως τόσα καταλαβαίνουν, εις βάρος της ελευθερίας της καλλιτεχνικής, και όχι μόνο, έκφρασης. Δεν αξίζει. Τελεία και παύλα. 

[Εγώ μεγάλωσα με ταινίες του Στάθη Ψάλτη. Το τι βωμολοχία, το τι λεξιλόγιο μάθαινα σε ηλικία 6-10 χρονών δεν περιγράφεται. Γίνονταν πολλοί καβγάδες ανάμεσα στους ενήλικους του σογιού μου κατά πόσον θα έπρεπε να άφηναν εμένα και τα ξαδέλφια μου να ακούμε τον «αθυρόστομο» (έτσι τον αποκαλούσαν, τι γλυκό!) Στάθη. Τι πάθαμε; Τίποτα! Εγώ προσωπικά έγινα 18 χρονών για ξεστομίσω τη λέξη «μαλάκα». Ρωτήστε και τους φίλους μου που με κοροϊδεύανε για το ότι στο Λύκειο δεν έβριζα. Για το «μαλάκα», τώρα, το οποίο τα υπόλοιπα παιδάκια από το Δημοτικό το είχαν για ψωμοτύρι. Και δεν πιστεύω να περίμεναν τον Στάθη Ψάλτη να τους το μάθει.

Εμείς στο σπίτι μαθαίναμε… Μας έλεγαν «αυτή τη λέξη δεν κάνει να τη λέτε» και πολύ απλά δεν τη λέγαμε. Υπακούαμε. Το να μας απαγορεύουν να ακούσουμε μία λέξη μην τυχόν και την υιοθετήσουμε, όμως, θα ήταν ηλίθιο. Καλό είναι να γνωρίζεις και να αποφεύγεις, παρά να σε έχουν μέσα σε ένα παρθένο κόσμο φτιαγμένο από νάιλον. Δείτε το Unorthodox στο Νετφλιξ να καταλάβετε τι παθαίνουν όσοι μεγαλώνουν σε αποστειρωμένες κοινωνίες. Εμένα όσες φορές μου ξέφυγε και έβρισα μπροστά στον Αλέξη, του εξήγησα μετά ότι αυτό ήταν λάθος μου και ότι δεν πρέπει να επαναλάβει τη λέξη επ’ ουδενί. Το κατανοεί και το εφαρμόζει. Μάθετε στα παιδιά σας τι είναι σωστό και τι λάθος. Μην περιμένετε τις ταινίες να το κάνουν. Δεν είναι αυτή η δουλειά τους. Δεν φτιάχνονται για να σας διαπαιδαγωγήσουν τα τέκνα. Λεφτά θέλουν να βγάλουν, όχι να δημιουργήσουν πρότυπα.

Μην πιάσουμε την απεικόνιση των πριγκιπισσών τώρα, και δεν τελειώσουμε τη συζήτηση ούτε αύριο. Το έχουμε ξανά-συζητήσει. Δεν υπάρχουν πλέον άβουλες ή και αλαφροΐσκιωτες ηρωΐδες του Ντίσνεϊ. Είναι όλες δυναμικές, πιάνουν τη πέτρα και τη στίβουν. Η Έλσα έχει υπερδυνάμεις, η Μέριντα δεν παντρεύεται, δεν παντρεύεται δεν νοικοκυρεύεται (λες και είναι κακό να θέλει κάποια να παντρευτεί), η μικρή Βανέλλοπη είναι μεν πριγκίπισσα αλλά είναι και IT junkie, μην τυχόν και την περάσουν για τίποτις ηλίθια. Γενικότερα δεν υπάρχει πριγκίπισσα να περιμένει τον πρίγκιπα. Ακόμα και η Ραπουνζέλ που δεν είχε κανένα εξωτερικό κοινωνικό ερέθισμα, κατάφερε με ένα τηγάνι να έχει τον Φλυν σήκω-κάτσε, κάτσε-σήκω. Βλέπετε, όμως, υπάρχει πλέον ο φόβος και ο τρόμος των φεμιναζί. Στις μέρες μας δεν μπορεί, ούτε δικαιούται μία σύγχρονη κοπέλα να περιμένει τον πρίγκιπα να φέρει το γοβάκι (της το φέρνει ο κούριερ, γιατί να της το φέρει ο πρίγκιπας;). Η σύγχρονη γυναίκα πρέπει να περνά των παθών της τον τάραχο για να χρήζει σεβασμού. Και δεν αμφιβάλλω, ούτε φέρω ένσταση ως προς αυτό. Εγώ αναρωτιέμαι γιατί αυτό να θεωρείται πλέον ο κανόνας. Γιατί να θεωρείται το αυτονόητο; Η κάθε γυναίκα, ο κάθε άνθρωπος εν γένει, κάνει ό, τι γουστάρει. Μπορεί κάποια να θέλει να κάθεται και να ξύνεται όλη μέρα στο σπίτι, να καθαρίζει, να μαγειρεύει για τους εφτά νάνους και να βλέπει τηλεόραση (που πιστέψτε με τώρα με την καραντίνα όπου όλη μέρα τρίβω τοίχους, πιάτα και πατώματα το θεωρώ πιο δύσκολο κι από την όποια πολυεθνική καριέρα), ενώ μια άλλη να βγαίνει έξω και να θριαμβεύει στον χώρο εργασίας της. Δεν θα έπρεπε να δαιμονοποιείται το παλιό πρότυπο, ούτε να προωθείται τόσο παθιασμένα το καινούριο. Αντιθέτως, θα έπρεπε να προωθείται η ελευθερία του αυτό-προσδιορισμού και της προσωπικής ευτυχίας όπως την αντιλαμβάνεται ο καθένας. Ε, αυτό δεν συμβαίνει. Και όλοι ξέρουμε γιατί.

Εγώ να ήμουν, εννοείται όλη μέρα σπίτι θα καθόμουν. Ποιος τρελός, ποια τρελή θέλει να βγει εκεί έξω; Και όχι μόνο λόγω κορωνοϊού. Γενικά και ήρεμα ρωτάω.

Πέσε αγάπη μου κοιμήσου...  Άμα μπορείς να έχεις την πολυτέλεια να ξυπνάς το μεσημέρι, γιατί να βασανίζεσαι πίσω απ' ένα γραφείο γαι τρεις κι εξήντα; Για να μην σε πουν "παλιακή;" Κάντε μας τη χάρη!

Στο μόνο που φαίνεται να συμφωνούμε όλοι είναι ότι η πεθερά του τότε είναι το ίδιο ανεπιθύμητη με την πεθερά του τώρα. Στον Πήτερ Παν, ταινία της δεκαετίας του ’50, οι ινδιάνοι χορεύουν γύρω απ’ τη φωτιά και τραγουδούν για τη «χοντρή την πεθερά». Δεν είδα κανέναν να ξεσπυριάζει με λύσσα για τις καλές μας πεθερές. Άθικτη παραμένει η σκηνή ακόμα και στις πιο μοντέρνες εκδόσεις της ταινίας.

Το τραγούδι της "πεθεράς". Κάποιοι θεωρούν ότι ακόμα και ο επίσημος τίτλος, δηλ. το "τι έκανε τον ερυθρόδερμο, ερυθρό" είναι προσβλητικός προς τους Ινδιάνους. Παράνοια (Υπάρχουν ακόμα Ινδιάνοι;). 

Ωραία τα αναλύσαμε, ε; Κάποτε, όταν σπούδαζα δημοσιογραφία ήθελα να κάνω το dissertation μου πάνω σ’ αυτό το θέμα, ήτοι στα υποβόσκοντα κοινωνικά μηνύματα και την πολιτική ορθότητα στις ταινίες κινουμένων σχεδίων αλλά ο καθηγητής μου δεν το ενέκρινε. «Not much to dig out there» μου είπε. 

Πφ! Άσε μας! Θα έσκιζε το θέμα!