Viva La Música

Όπως ήδη θα ξέρεις, το 2005 πήγα στο Λονδίνο για να κάνω μάστερ στη νομική. Δεν ήξερα σε ποιο τομέα ήθελα να ειδικευτώ, αλλά επειδή το όνειρό μου ήταν να βρίσκομαι κοντά στην Άννα Βίσση ό, τι κι αν κάνω, επέλεξα να ειδικευτώ στη μουσική βιομηχανία. Διάλεξα να σπουδάσω legal regulation of the music industry το οποίο δεν είναι τόσο ενδιαφέρον όσο ακούγεται, αλλά είχε όλα τα φόντα και τις προδιαγραφές να με φέρει κοντά της (τελικά, ποιος τα χέζει τα πτυχία και με μια περούκα έγινε η δουλειά μας). Το μάστερ αυτό δεν το αξιοποίησα ποτέ μου. Πού να ήξερα τότε ότι ώσπου να σπουδάσω δεν θα υφίσταται μουσική βιομηχανία στην Ελλάδα, ούτε καν δισκογραφία, αλλά τι να κάνω, τόσο μυαλό κουβαλούσα τότε, αυτό μου ήρθε, αυτό σπούδασα.

Σήμερα είναι η παγκόσμια μέρα μουσικής και ως εκ τούτου θυμήθηκα και αναπόλησα πολλά θέματα που αναλύαμε τότε, στο μάστερ. Ένα απ’ αυτά είναι και τα πνευματικά δικαιώματα που διέπουν τη μουσική και αυτό θα σου αναπτύξω σήμερα, γιατί πιστεύω ότι είναι τρομερά ενδιαφέρον θέμα. Διάβασε πιο κάτω και θα με θυμηθείς, θα προσπαθήσω να μιλήσω όσο πιο απλά γίνεται.

Κάθε μουσικό έργο διέπεται από πνευματικά δικαιώματα τα οποία απονέμονται στον δημιουργό, ως αναγνώριση του έργου και του ταλέντου του. Δεν έχει σημασία η ποιότητα του έργου. Πνευματικά δικαιώματα απονέμονται τόσο σε έργα του Μπετόβεν, όσο και σε έργα του Χατζησάββα, τύπου “welcome friends to Cyprus”. Όταν ένα έργο χαρακτηρίζεται από μελωδία, ρυθμό και αρμονία θεωρείται μουσικό έργο και χρήζει νομικής προστασίας. Κοίτα όμως τώρα τι γίνεται…

Το 1952 ο John Cage αποφάσισε να γράψει ένα μουσικό έργο που αποτελούνταν από σιωπή. Το ονόμασε 4’33’’ και αποτελούνταν από τέσσερα λεπτά και τριάντα τρία δευτερόλεπτα απόλυτης σιγής. Ο σκοπός του ήταν να αποδείξει ότι η μουσική δεν είναι μόνο η μελωδία, ο ρυθμός και η αρμονία, αλλά ο κάθε ήχος που μπορεί να ακουστεί σ’ αυτή τη χρονική περίοδο. Ο ήχος της φύσης, ο βήχας και τα φτερνίσματα των θεατών, τα τριξίματα από τις καρέκλες της ορχήστρας, τα ζουζουνίσματα από έντομα που πιθανόν να βρίσκονται σε μία αίθουσα, όλοι αυτοί οι ήχοι μαζί μπορούν να αποτελέσουν μέσα στο διάστημα των 4’33’’ ένα ωραιότατο μουσικό έργο. Κοίτα το πιο κάτω βίντεο, να χαρείς:

Ευφάνταστο concept, δεν μπορείς να πεις! Το νομικό πρόβλημα γεννήθηκε όταν ο κύριος Cage αρκετά χρόνια μετά ζήτησε πνευματικά δικαιώματα από ένα συγκρότημα το οποίο στο άλμπουμ του είχε συμπεριλάβει ένα παρατεταμένο διάστημα σιγής στο τέλος του δίσκου, ως φόρο τιμής στην ιδιοφυία του κ. Cage. Και εδώ ετέθη το ερώτημα: Αφού το έργο του Cage δεν χαρακτηρίζεται από σταθερές, αλλά από ήχους που μεταβάλλονται κάθε φορά, πώς μπορεί ο δημιουργός του να ζητά πνευματικά δικαιώματα;

Το ζήτημα λύθηκε εξωδικαστικά, αφού ο Mike Batt που κατηγορούνταν για «αντιγραφή» ήταν τόσο μεγάλος φαν του Cage που δέχτηκε να τον πληρώσει 100.000 λίρες ως αποζημίωση αλλά και ως αναγνώριση της προσφοράς του δεύτερου στη μουσική. Για τόση τρέλα μιλάμε.

Το καλό με την υπόθεση είναι ότι άρχισε μια φιλοσοφική συζήτηση γύρω από το τι είναι μουσική και πότε ένα έργο θεωρείται αντιγραφή κάποιου άλλου. Όταν μοιάζει το ρεφραίν; Όταν μοιάζει το κουπλέ; Όταν μοιάζει η γέφυρα; Όταν έχουν ίδιες τρεις, τέσσερεις, πέντε νότες στη σειρά; Το θέμα είναι τεράστιο και μας πήρε ένα χρόνο να το καλύψουμε ακαδημαϊκά, οπότε καταλαβαίνεις, δεν μπορώ να στο αναπτύξω τώρα. Πάντως, μέσω διαφόρων δικαστικών αποφάσεων προκύπτει ότι το τεστ δεν είναι απόλυτο, δεν φαίνεται να υπάρχουν κριτήρια, αλλά κάθε περίπτωση να κρίνεται βάσει των δικών της χαρακτηριστικών. Εν ολίγοις, το τεστ είναι «μοιάζουν τα 2 αυτά έργα αρκετά μεταξύ τους, ώστε ο μέσος ακροατής να θεωρεί ότι πρόκειται για αντιγραφή;» Τόσο απλά.

Και τώρα, πολύ ορθώς θα αναρωτιέσαι γιατί δεν οδηγούνται στο δικαστήριο μερικές εξόφθαλμες περιπτώσεις της ελληνικής δισκογραφίας όπου αντιγράφονται τεράστια διεθνή σουξέ; Η απάντηση είναι πολύ απλή. Γιατί δεν τους νοιάζει. Χέστηκε η Lady Gaga, που με το που κλάνει βγάζει εκατομμύριο, αν μια τυχάρπαστη σταρλέτα στην Ελλάδα αντέγραψε μερικές νότες από το Poker Face. Το πιο πιθανό είναι να μην ξέρει καν που βρίσκεται η Ελλάδα, πόσο μάλλον ότι υφίσταται κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων. Ε, με τούτα και με ‘κείνα, φτάσαμε στο σημείο που ξέρεις… Δηλαδή να ακούς το «τυραννιέμαι» και να συζητάς αν θυμίζει «David Guetta» (ναι, θυμίζει, αλλά τον δεύτερο δεν θα τον ήξερα αν δεν υπήρχε το τυραννιέμαι), και στον Φοίβο να χρυσίζει με τα σουξεδάκια που μας πούλησε κυρίως την περασμένη δεκαετία.

Είχα κάνει ένα βίντεο σχετικό παλιότερα, το ξέθαψα και στο παρουσιάζω πάλι, αφορά μερικά ελληνικά τραγούδια που ξέρουμε και τα οποία μου θυμίζουν κάποια άλλα, άλλα λιγότερο, άλλα περισσότερο:

Αυτά τα λίγα περί μουσικής και copyright λοιπόν. Τι ωραία χρόνια ήταν εκείνα που ανακατευόμουν με όλα αυτά και άνοιγε η ψυχούλα μου. Δες πως είμαι τώρα…